Prostaataandoeningen

[vc_row][vc_column][vc_column_text]

Prostaataandoeningen

Prostatitis is een bacteriële ontsteking van de prostaat. Acute vormen worden behandeld met antibiotica. De kans op prostaatkanker neemt toe met de leeftijd. Over het algemeen ontwikkelt prostaatkanker zich zeer langzaam en wordt pas in een vergevorderd stadium opgemerkt. Prostaatvergroting is een zeer veel voorkomend fenomeen bij mannen op hogere leeftijd (met name 60 jaar en ouder). De aandoening wordt gekarakteriseerd door een obstructie van de urinestroom als gevolg van een vergroting van de prostaat, alsmede van een toegenomen tonus in het spierweefsel in de hals van de blaas en in het steunweefsel van de prostaat. De lichaamssystemen die betrokken zijn bij prostaataandoeningen zijn de Mutra Vaha Srotas – het systeem van de urinewegen – en de Shukra Vaha Srotas – het voortplantingssysteem.

Urinewegen

In de klassieke ayurvedische leerboeken worden afwijkingen van het systeem van de urinewegen (Mutra Vaha Srotas Vikar) in detail besproken. Binnen de hoofdgroep obstructieve uropathieën (Mutraghata) komt de Asthella Granthi-variant van Mutraghata in grote mate overeen met de subklinische vorm benigne prostaathyperplasie (BPH). Meerdere malen wordt naar deze aandoening verwezen met de term Vata Astheela aangezien deze aandoening zich voornamelijk manifesteert als gevolg van een verstoring van Vata – een van de drie regulerende krachten in het lichaam volgens Ayurveda.

Prostaat

In Ayurveda wordt de prostaat aangeduid met de term Astheela Granthi. Deze term kan men terugvinden in alle drie grote klassieke ayurvedische medische leerboeken, de Charaka Samhita, Sushruta Samhita en in de Asthanga Hridayam van Vaghbata. Zo is volgens Sushruta, de vader van de chirurgie, de Astheela Granthi – de prostaat – een enkelvoudig torusvormig orgaan, die onder de Mutra Jhadhar (de urineblaas) ligt en het bovenste deel van de Mutra Prasek (de urethra) omsluit. De klier mondt uit in de urethra en scheidt daar een basische vloeistof in uit – hetgeen ayurvedische termen omschreven wordt als een mengeling van Kapha Dhatu en Kshara Drava en in moderne termen prostaatvloeistof genoemd wordt. De prostaatvloeistof behoort tot Shukra Dhatu – het voortplantingsweefsel en de voortplantingsvloeistoffen in het menselijke lichaam. Dus naast de Mutra Vaha Srotas speelt – zoals hierboven al aangegeven – ook de Shukra Vaha Srotas een rol bij aandoeningen van de prostaat.

Vata, Pitta & Kapha

Bij de geboorte weegt de prostaat slechts een paar gram. Het gewicht neemt toe tot 20 gram op de leeftijd van 20 jaar, onder invloed van androgeen, een hoofdzakelijk mannelijk hormoon. Dit proces van de toename of groei van deze klier (qua gewicht en omvang) is een natuurlijk fysiologisch proces dat – vanuit Ayurvedisch perspectief – wordt aangestuurd door de bioregulerende principes Vata, Pitta en Kapha. Voor een gezonde ontwikkeling van de prostaat en het handhaven van een gezond functioneren dienen Vata, Pitta en Kapha in balans met elkaar te zijn. Omdat ouderdom een verhoging van Vata met zich meebrengt, leidt dit vaak tot een verstoring van Vata. Een verstoorde en verhoogde Vata kan op de prostaat en de urinewegen een pathologisch effect hebben dat uiteindelijk uitmondt in prostaatklachten. Het in evenwicht brengen van de drie Dosha’s en met name van Vata is derhalve van groot belang. Een van de beste kruiden om Vata in evenwicht te brengen en Shukra Vaha Srotas te ondersteunen is Ashwagandha (Withania somnifera). Via de voeding kan men deze aspecten op Ayurvedische wijze ondersteunen. De groei van de prostaat is constant tot de leeftijd van 25 jaar. Aandoeningen beginnen zich in de regel voor te doen na het 45^e levensjaar. Als gevolg van de toename van Vata rond deze leeftijd neemt de frequentie van urineren toe. Naar men zegt heeft tachtig tot negentig procent van alle mannen in deze leeftijd enige mate van prostaatvergroting.

Ayurvedische remedies in combinatie met dieet en leefstijl – kunnen bijdragen aan een goede beheersing hiervan en verbeteren tegelijkertijd de levenskwaliteit. Tevens werken ze preventief ten aanzien van mogelijk minder goedaardige aandoeningen van de prostaat. Belangrijk vanuit Ayurvedisch perspectief zijn dus:

• Ahaar-Vihara evam Achaar Rasayana (dieet en leefstijl)
• Rasayana Dravyas evam Vajikarana (middelen voor verjonging en ter ondersteuning van de voortplantingsorganen)

Nidana Panchaka

Nidana Panchaka verwijst naar oorzaken, manifestaties, symptomen en ziekteontwikkeling van aandoeningen. De oorzaken van protaataandoeningen worden in Ayurveda als volgt omschreven:

• Adharniya Vega Dharana; onderdrukken van natuurlijke behoeften.
• Ati-Langhana; overmatig vasten.
• Ati-Vyayama; overmatige lichaamsoefeningen.
• Ati-Maithuna; overmatig seksuele activiteit.
• Viyoni Maithuna; onnatuurlijke seksuele activiteit.
• Katu rasa, Tikta Rasa evam Kashaya Rasa Ahara Atisevan; overmatige inname van substanties met de Vata-vermeerderende smaken scherp, bitter en wrang.
• Mamsa Ahara Atisevan; overmatige consumptie van vlees.
• Ati Madyapana; overmatige consumptie van alcohol.
• Rasayana evam Bajikarana Dravyas Asevan; onvoldoende gebruik van verjongende en voortplantingsweefselvoedende remedies.

De manifestaties en symptomen worden in Ayurveda als volgt omschreven:

• Nisa Mutra; nocturia.
• Mutra Visarjana Vimukhata; onderbrekingen bij urineren.
• Manda Mutra Vega; verminderde kracht van urineren.
• Alpa Mutra Dhara; verminderde kracht van urinestroom.
• Bindu Rupa Mutrata, druppelen na urineren.
• Apraharsha Mutrata; een gevoel na urineren dat de blaas niet geheel geleegd is.

Deze symptomen dienen onderscheiden te worden van andere symptomen zoals:

• Mutraarti; dysurie
• Muhur Muhur Mutrata; frequent urineren
• Mutradharana Asaktata; drang om te urineren

Deze kunnen het resultaat zijn van inflammatoire, infectieuze of neoplastische oorzaken. Andere factoren zijn het chronisch gebruik van kalmerende middelen of alcohol. Langdurige ontsteking van de prostaat kan leiden tot een verhoging van Prostaat Specifiek Antigeen (PSA), hetgeen een indicatie kan zijn voor vroege stadia van prostaatkanker. Een geheel ander probleem kan de constante obstructie van de blaas zijn: dat kan leiden tot druk op de nieren en uiteindelijk tot chronisch nierfalen.

Samprapti – Pathogenese (bij prostaataandoeningen)

De belangrijkste oorzaken zijn het onderdrukken van natuurlijke behoeften, overmatig vasten, overmatige lichaamsinspanning, overmatige geslachtsgemeenschap, teveel van de smaken scherp, bitter en wrang en van wijn en vlees. Deze genoemde factoren leiden tot stagnatie in het reproductieweefsel. Overmatige seks is waarschijnlijk de meest voorkomende oorzaak, aangezien teveel ejaculatie kan leiden tot een uitputting van de vloeistoffen die de prostaat moeten voeden en onderhouden, hetgeen uiteindelijk kan leiden tot ontsteking van het weefsel. De droogheid die daarvan het gevolg kan zijn leidt tot een verstoring en verergering van Vata. Vata is het principe dat alle beweging in het lichaam reguleert. Een daarvan is de neerwaartse beweging van alle afvalstoffen en -vloeistoffen in het lichaam. Met name Apana Vata – een van de vijf subtypes van Vata en verantwoordelijk voor de neerwaartse beweging en de uitscheiding van afvalstoffen – word het meest door de aangegeven oorzaken verstoord. Deze verstoring kan leiden tot een omgekeerde beweging – Pratiloma Gati. Dat kan ertoe leiden dat de zachte weefsels van blaas en prostaat meer rigide worden. Dit samenspel van Vata-factoren wordt wel aangeduidt als het dynamische component in de pathogenese. Tevens kan er een staat van verwarring in de Shukra Vaha Srotas (het voortplantingssysteem) optreden. Dit wordt Shukravaha Srotosanga genoemd. Dit is het statische component. Een blokkade in het onderste gedeelte van het bekkengebied kan leiden tot pijn in de testikels, een ongepaste seksuele drang, een onregelmatige vloeien van vloeistoffen en zwellingen. Dit kan op zich weer leiden tot de opbouw van Pitta-gerelateerde toxinen alsmede van vochtige en koude Kapha substanties. Dit is het inflammatoire component. Aanvankelijk is Vata dus verhoogd waarna Pitta en Kapha erbij betrokken raken. Dat leidt uiteindelijk tot wat we zouden kunnen aanduiden als prostaat-gerelateerde Ama (kleverige toxische substantie). Ama bestaat uit stoffen die ontstaan als de spijsvertering zwak is en het voedsel niet volledig verteerd wordt. Het afnemen van de verteringcapaciteit kan een gevolg zijn van het ouder worden, maar de hoofdoorzaak van de vorming van Ama is met name een verkeerde voeding en leefstijl. Op den duur zal Ama zich vermengen met Rasa Dhatu (plasma en lymfe) en zelfs met Rakta Dhatu (het bloed). Het reinigingssysteem van lichaam raakt daardoor overwerkt en de urine wordt overladen met afvalstoffen (Ama) hetgeen bijkomende problemen kan veroorzaken in de urinewegen. Verder heeft dit nadelige gevolgen voor het immuunsysteem zich uitende in infecties van de urinewegen die de gezondheid van de prostaat beïnvloeden.

Als het Ama-probleem niet wordt aangepakt zal Ama geleidelijk ook het spierweefsel en het vetweefsel aantasten hetgeen een onevenwichtigheid veroorzaakt in de aanmaak van cellen. Dit vormt, vooral in combinatie met een afname van testosteronniveau’s door het klimmen der jaren of door overbelasting van de voortplantingsorganen, een belangrijke factor bij prostaatvergroting. Bij een aanhoudende onevenwichtigheid zal de toxiciteit van Ama toenemen een stadium bereiken waarin deze Amavisha genoemd wordt. Als er geen corrigerende maatregelen worden genomen om Ama af te voeren, de vorming ervan te voorkomen en Apana Vata te kalmeren, zal Amavisha, de meest toxische vorm van Ama, zich verspreiden door het lichaam en zich vastzetten in de weefsels. Amavisha brengt een grote toename van vrije radicalen met zich mee en verstoort de natuurlijke integriteit van de cellen en hun onderlinge communicatie wat uiteindelijk leidt tot ongecontroleerde groei.

Chikitsa – behandeling prostaataandoeningen

Behandeling is non-invasief en omvat:

• combinatie van Basti (klisma) tezamen met oraal in te nemen medicijnen
• het verschaffen van verlichting van symptomen
• het verminderen van obstructie van de blaasuitgang
• het verminderen van gewicht en omvang van de prostaat en van de hoeveelheid urine die in de blaas achterblijft
• het verbeteren van de levenskwaliteit van de persoon in kwestie

Ayurveda kent verschillende technieken teneinde deze doelen te bereiken:

• vermijden van alle oorzakelijke factoren, middels dieet en leefstijl
• herstel van het evenwicht tussen de drie Dosha’s, door leefstijl en dieet
• voeden en regenereren van de Shukra Dhatu, middels Rasayana en Vajikarana (middelen voor verjonging en ter ondersteuning van de voortplantingsorganen)

Belangrijke Ayurvedische kruiden die hier traditioneel een rol bij spelen zijn:

• Guduchi – Tinospora cordifolia
• Gokshura – Tribulus terrestris
• Punarnava – Boerhavia diffusa

Kruiden die een belangrijke bijdrage leveren aan het in evenwicht houden van de Mutra Vaha Srotas en het reguleren van Prana Vata) zijn:

• Venkel
• Koriander
• Haldi (Kurkuma, geelwortel)

Remedies die traditioneel een rol spelen bij het versterken van de Shukra Dhatu en de Shukra Vaha Srotas zijn:

• Ashwaganda – Withania somnifera
• Shilajit (Shilajeet)

Bij verhoogde PSA-waarden wordt Shilajit en middelen op basis van Ashwaganda (Withania somnifera), Gokshura (Tribulus terrestris) en Guduchi (Tinospora cordifolia) ingezet. Supplementair zijn middelen met afweerstimulerende, ontstekingsremmende en bloedreinigende werkingen aangewezen. Als Yogatherapie wordt Ashwini Mudra aanbevolen. Dit kan uitgevoerd worden door – zittend of staand – de anus sterk in te trekken gedurende de inademing, en gedurende de uitademing de anus volledig te ontspannen. Ook alle hurkhoudingen helpen het prostaatgebied te versterken en de bloeddoorstroming in het gebied te stimuleren. De prostaat bevindt zich tussen blaas en dikke darm. De conditie van de dikke darm heeft eveneens een belangrijke invloed op de prostaat. Ook een gezonde dikke darm is dus van groot belang voor een gezonde prostaat. Ayurveda kent verschillende zeer goede remedies voor een gezonde dikke darm en dergelijke remedies vormen een zeer goede én belangrijke aanvulling op de eerder genoemde behandelingsmogelijkheden.

Ashwagandha

Ashwagandha (Withania somnifera) maakt botanisch gezien deel uit van de Solanaceae, een plantenfamilie waarvan 1250 verschillende soorten in Azië voorkomen. Deze struik kan een hoogte bereiken van 1,5 meter en wordt veel aangetroffen in drogere streken van India, Pakistan en Sri Lanka. De versterkende werking van Withania is reeds duizenden jaren bekend. In de ayurvedische farmacologie wordt Withania somnifera geclassificeerd als:

• Rasayana; weefselverjongend, bevordert de cellulaire regeneratie
• Vrishya; vruchtbaarheidsverhogend
• Balya; lichaamskrachtversterkend en weerstandverhogend

Farmacologisch gezien is Withania somnifera een verjongend en regeneratief tonicum met bloedzuiverende, adstringente en diuretische eigenschappen. Ze ondersteunt de functionele activiteit van het zenuwstelsel en heeft een nutritief versterkende werking op de voortplantingsorganen.

Guduchi

Tinospora cordifolia, Guduchi, is een klimplant van de Maanzaadfamilie (Menispermaceae) die veel voorkomt op bomen in tropische gebieden van India, Birma en Ceylon. Van de plant worden alle delen medicinaal gebruikt. Sinds onheuglijke tijden wordt Tinospora cordifolia in de traditionele Ayurvedische geneeskunde gebruikt. Sushruta, auteur van een der eerste ayurvedische leerboeken van ca. 1000 v. Chr., vermeldt deze plant als middel bij talloze ziekten. Deze geneeskrachtige plant heeft een buitengewoon regeneratief effect op de weefsels. Vanwege de weefselherstellende en diuretische werkingen kent de plant toepassing bij aandoeningen van de urinewegen. Guduchi wordt beschouwd als een verjongend middel. Het vertraagt het verouderingsproces dankzij zijn weefselvoedende, bloedreinigende en afweerversterkende eigenschappen. De assimilatiebevorderende werking op alle lichaamsweefsels vermindert degeneratieve veranderingen. Tinospora vermindert alle drie Dosha’s.

Punarnava 

Punarnava is een plant die zich in het regenseizoen in grote delen van India over de bodem verspreidt. Vanuit de wortels vermenigvuldigt deze meerjarige plant zich door middel van snelgroeiende scheuten. Het relatief dikke blad van Punarnava wordt wel als groente gegeten. De medicinale waarde van deze plant schuilt echter in de vlezige witte wortelstok die dankzij zijn markante diuretische werking in Ayurveda sinds onheuglijke tijden ingezet wordt bij aandoeningen van de urinewegen. Punarnava is de Sankrietnaam voor Boerhaavia diffusa uit de familie Nyctaginaceae, de Nachtschonefamilie. Deze familie van bloeiende planten omvat 30 genera met 300 soorten planten, struiken en bomen, inheems in tropische en subtropische gebieden, waartoe ondermeer de bekende Bougainvillea uit Brazilië behoort. In Ayurveda wordt voornamelijk de wortel van de witbloeiende soort Punarnava geneeskundig gebruikt. De klassieke ayurvedische leerboeken noemen de plant bij vele ziekten van de waterhuishouding. Punarnava dankt zijn naam aan zijn vermogen het lichaam te reinigen en te vernieuwen. Punar betekent ‘telkens weer’, nava betekent ‘nieuw’.

Gokshura 

Gokshura is een klimplant met doornen die veel voorkomt op zandige bodem in zowel India als Afrika. De zaden van deze plant hebben de vorm van een hoef, vandaar de naam Gokshura, `hoef van een koe’. In de Charaka Samhita wordt deze plant genoemd als werkzaam bij urogenitale aandoeningen. Ook in het oude Griekenland werd dit kruid als diureticum toegepast. Gokshura is een Rasayana voor de urinewegen met ontstekingsremmende, weefselsterkende en verjongende werkingen. Het kruid vermindert Vata en Pitta.

Shilajit

Shilajit wordt in de Ayurvedische farmacologische werken beschreven als een exsudaat van sommige gesteenten in het Himalayagebergte. Onder invloed van de zonnewarmte zweten de rotsen een pekachtige substantie uit die verzameld wordt. Het is rijk aan minerale en organische bestanddelen en bevordert de vertering, de absorptie en assimilatie van voedingsstoffen. Shilajit is een vrije radicalenvanger en wordt in Ayurveda toegepast bij verouderingsverschijnselen, artritis, diabetes en allergische verschijnselen. Shilajit heeft celbeschermende effecten en heeft een regenererende invloed op de weefsels van de urinewegen en de geslachtsorganen.

 

ps. Alle genoemde Ayurvedische kruiden zijn beproefde klassieke kruiden preparaten of formules die al eeuwen lang ingezet worden bij gerelateerde klachten.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]